Merhaba arkadaşlar! Bu dersimizde sizlerle istek kipini işlemeye çalışacağız. Şunu belirtmek isterim ki şart kipi dilek kipleri içinde değildir. Çünkü bir şey dilek olduğu zaman ona şart koşulamaz ve şayet bir şey şart olduğunda da onu dilemeye gerek kalmaz. Bu nedenle biz dilek kipleri içerisinde şart ekini işlemeyeceğiz.
İstek kipi ile şart kipi arasında bir bağlantı daha vardır. Çünkü eski Köktürk Türkçesinde şart ve istek kipinin eki ayrıydı. Şart eki eskiden -sAr şeklindeyken -r sesinin düşmesiyle birlikte istek eki olan -sA eki ile sesçe aynılaşmışlardır. İşte bu sebeple bu iki ek de birbirinin yerine kullanılamazlar. Çünkü aynı anlamı ifade edemezler.
Bu kısa bilginin ardından gelin isterseniz istek kipini beraber işleyelim:
⇒ İstek kipi bir faaliyetin icrasının herhangi bir zaman dilimine bağlı kalmaksızın yapılmaya uygunluğunu ifade eden dilek kiplerindendir.
⇒ İki ayrı eki bulunmaktadır. Bunlar:
- -sA-سه
- (y)A-يا kalın ünlülü fiillerde kullanılırken يه ince ünlülü fiillerde kullanılır
-sA ekinin kişi eklerine göre çekimlerine örnek verecek olursak;
İstek kipinin -sA ince ünlülü fiillerde kullanımı:
İstek kipinin -sA kalın ünlülü fiillerde kullanımı:
-(y)A istek kipinin çekimlerine örnek verecek olursak;
İstek kipinin -sA ince ünlülü fiillerde kullanımı:
Zamir
|
Fiil kökü
|
Kip eki
|
Kişi eki
|
Ben(بن)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
m(م)
|
Sen(سن)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
n(ڭ)
|
O(او)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
-
|
Biz(بز)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
k(ك)
|
Siz(سز)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
niz(ڭز)
|
Onlar(اونلر)
|
seç(سچ)
|
se(سه)
|
ler(لر)
|
Olumlu
Çekimi
|
Olumsuz
hali
|
Seç-se-m(سچسه م)
|
Seç-me-se-m(سچمه سه م)
|
Seç-se-n(سچسه ڭ)
|
Seç-me-se-n(سچمه سه ڭ)
|
Seç-se(سچسه )
|
Seç-me-se(سچمه سه )
|
Seç-se-k(سچسه ك)
|
Seç-me-se-k(سچمه سه ك)
|
Seç-se-niz(سچسه ڭز)
|
Seç-me-se-niz(سچمه سه ڭز)
|
Seç-se-ler(سچسه لر)
|
Seç-me-se-ler(سچمه سه لر)
|
İstek kipinin -sA kalın ünlülü fiillerde kullanımı:
Zamir
|
Fiil kökü
|
Kip eki
|
Kişi eki
|
Ben
|
kaç-(
|
sa(سه)
|
m(م)
|
Sen
|
kaç-(قاچ)
|
sa(سه)
|
n(ڭ)
|
O
|
kaç-(قاچ)
|
sa(سه)
|
-
|
Biz(بز)
|
kaç-(قاچ)
|
sa(سه)
|
k(ق)
|
Siz
|
kaç-(قاچ)
|
sa(سه)
|
sınız(ڭز)
|
Onlar
|
kaç-(قاچ)
|
sa(سه)
|
lar(لار)
|
Olumlu
Çekimi
|
Olumsuz
hali
|
Kaç-sa-m(قاچسه م)
|
Kaç-ma-sa-m(قاچماسه م)
|
Kaç-sa-n(قاچسه ڭ)
|
Kaç-ma-sa-n(قاچماسه ڭ)
|
Kaç-sa(قاچسه )
|
Kaç-ma-sa(قاچماسه )
|
Kaç-sa-k(قاچسه ق)
|
Kaç-ma-sa-k(قاچماسه ق)
|
Kaç-sa-nız(قاچسه ڭز)
|
Kaç-ma-sa-nız(قاچماسه ڭز)
|
Kaç-sa-lar(قاچسه لار)
|
Kaç-ma-sa-lar(قاچماسه لار)
|
-(y)A istek kipinin çekimlerine örnek verecek olursak;
İstek kipinin -(y)A eki ince ünlülü fiillerde kullanımı:
Zamir
|
Fiil kökü
|
Kip eki
|
Kişi eki
|
Ben
|
seç-
|
e(ـه)
|
(y)im(يم)
|
Sen
|
seç-(سچ)
|
e(ـه)
|
sin(سڭ)
|
O
|
seç-(سچ)
|
e(ـه)
|
-
|
Biz
|
seç-(سچ)
|
e(ـه)
|
lim(لم)
|
Siz
|
seç-(سچ)
|
e(ـه)
|
siniz(سڭز)
|
Onlar
|
seç-(سچ)
|
e(ـه)
|
ler(لر)
|
Olumlu
Çekimi
|
Olumsuz
hali
|
Seç-e-y-im(سچه يم)
|
Seç-me-(y)-e-y-im(سچمه يه يم)
|
Seç-e-sin(سچه سڭ)
|
Seç-me-(y)-e-sin(سچمه يه سڭ)
|
Seç-e(سچه )
|
Seç-me-(y)-e(سچمه يه)
|
Seç-e-lim(سچه لم)
|
Seç-me-(y)-e-lim(سچمه يه لم)
|
Seç-e-siniz(سچه سڭز)
|
Seç-me-(y)-e-siniz(سچمه يه سڭز)
|
Seç-e-ler(سچه لر)
|
Seç-me-(y)-e-ler(سچمه يه لر)
|
İstek kipinin -(y)A eki kalın ünlülü fiillerde kullanımı:
Zamir
|
Fiil kökü
|
Kip eki
|
Kişi eki
|
Ben
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
(y)ım(يم)
|
Sen
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
sın(سڭ)
|
O
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
-
|
Biz
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
lım
|
Siz
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
sınız
|
Onlar
|
kaç-(قاچ)
|
a(ا)
|
lar(لار)
|
Olumlu
Çekimi
|
Olumsuz
hali
|
Kaç-a-y-ım(قاچا يم)
|
Kaç-ma-(y)-a-y-ım(قاچمايايم)
|
Kaç-a-sın(قاچا سڭ)
|
Kaç-ma-(y)-a-sın(قاچماياسڭ)
|
Kaç-a(قاچا)
|
Kaç-ma-(y)-a(قاچمايا)
|
Kaç-a-lım(قاچا لم)
|
Kaç-ma-(y)-a-lım(قاچمايالم)
|
Kaç-a-sınız(قاچا سڭز)
|
Kaç-ma-(y)-a-sınız(قاچماياسڭز)
|
Kaç-a-lar(قاچا لار)
|
Kaç-ma-(y)-a-lar(قاچمايالار)
|
Evet arkadaşlar! Bu derste de sizlerle istek kipinin iki ekinin kullanımını anlatmaya ve işlemeye çalıştık. Faydası olması dileklerimle Nazife Nur YILMAZ.